การออกแบบและพัฒนาหลักสูตร: 4.กระบวนการพัฒนาหลักสูตร

4.กระบวนการพัฒนาหลักสูตร

4.1) ความหมายการพัฒนาหลักสูตร

การพัฒนาหลักสูตร(Curriculum Development) หมายถึง การจัดทำหลักสูตร การปรับปรุง การเปลี่ยนแปลงหลักสูตรให้ดีขึ้น เพื่อให้เหมาะกับความต้องการของบุคคล และสภาพสังคม

4.2)หลักการและเเนวคิดของหลักสูตร

การพัฒนาหลักสูตรเป็นกระบวนการที่มีขั้นตอนๆ อย่างเป็นระบบระเบียบและเพื่อให้งานการพัฒนาหลักสูตรดำเนินไปสู่จุดมุ่งหมายของการพัฒนาอย่างแท้จริงเราจึงต้องคำนึงถึงหลักในการพัฒนาหลักสูตร

1) การพัฒนาหลักสูตรจำเป็นต้องมีผู้นำที่เชี่ยวชาญและมีความสามารถในงานพัฒนาหลักสูตรเป็นอย่างดี

2) การพัฒนาหลักสูตรจำเป็นต้องได้รับความร่วมมือและการประสานงานอย่างดีจากบุคคลที่เกี่ยวข้องทุกฝ่ายทุกระดับ

3) การพัฒนาหลักสูตรจำเป็นต้องมีการดำเนินการเป็นระบบระเบียบแบบแผนต่อเนื่องกันไป เริ่มตั้งแต่การวางจุดมุ่งหมายในการพัฒนาหลักสูตรนั้นจนถึงการประเมินผลการพัฒนาหลักสูตรในการดำเนินงานจะต้องคำนึงถึงจุดเริ่มต้นในการเปลี่ยนแปลงว่า การพัฒนาหลักสูตรที่จุดใด จะเป็นการพัฒนาส่วนย่อยหรือการพัฒนาทั้งระบบ และจุดดำเนินการอย่างไรในขั้นต่อไป สิ่งเหล่านั้นเป็นสิ่งที่ผู้มีหน้าที่ในการพัฒนาหลักสูตรไม่ว่าจะเป็นผู้เชี่ยวชาญทางด้านการจัดหลักสูตร ครูผู้สอน หรือนักวิชาการทางด้านการศึกษาและบุคคลต่างๆ ที่เกี่ยวข้องจะต้องร่วมมือกันพิจารณาอย่างรอบคอบ และดำเนินการอย่างมีระเบียบระบบแบบแผนทีละขั้นตอน

4) การพัฒนาหลักสูตรจะต้องรวมถึงผลงานต่างๆ ทางด้านหลักสูตรที่ได้สร้างขึ้นมาใหม่อย่างมีประสิทธิภาพ ไม่ว่าจะเป็นเอกสารหลักสูตร เนื้อหาวิชา การทำการทดสอบหลักสูตรการนำหลักสูตรไปใช้ หรือการจัดการเรียนการสอน

5) การพัฒนาหลักสูตรที่มีประสิทธิภาพจะต้องมีการฝึกฝนอบรมครูประจำการให้มีความเข้าใจในหลักสูตรใหม่ ความคิดใหม่ แนวทางการจัดการเรียนการสอนตามหลักสูตรใหม่

6) การพัฒนาหลักสูตรจะต้องคำนึงถึงประโยชน์ในด้านการพัฒนาจิตใจ และทัศนคติของผู้เรียนด้วย

4.3)รูปแบบการพัฒนาหลักสูตร

รูปแบบของการพัฒนาหลักสูตรส่วนมากจะพัฒนามาจากแนวคิดของนักการศึกษาชาวต่างประเทศ ซึ่งแต่ละรูปแบบจะมีรายละเอียดที่แตกต่างกันไป แต่กระบวนการและขั้นตอนควรประกอบด้วยการศึกษาวิเคราะห์ข้อมูลพื้นฐานที่ซึ่งประกอบด้วยปรัชญาการศึกษา ผู้เรียน สังคม สภาพแวดล้อมและเทคโนโลยีและอื่นๆ เพื่อนำมากำหนดจุดมุ่งหมายเลือกเนื้อหาสาระและประสบการณ์การเรียนรู้จัดลงในหลักสูตร แล้วนำหลักสูตรไปทดลองใช้เพื่อหาข้อบกพร่องเพื่อนำมาแก้ไขหลักสูตรที่สมบูรณ์และนำไปใช้ สุดท้ายทำการประเมินผลหลักสูตรและนำผลจากการประเมินไปปรับปรุงแก้ไขหลักสูตรต่อไป กระบวนการพัฒนาหลักสูตรจะเป็นไปอย่างต่อเนื่องอย่างเป็น วัฏจักร.

ทฤษฎีหลักสูตร แนวคิด รูปแบบ ขั้นตอนการพัฒนาหลักสูตรของนักวิชาการไทยและต่างประเทศที่นำเสนอในที่นี้มีทั้งหมด 6 แบบ ได้แก่

1) แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรของไทเลอร์

2) แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรของทาบา

3) แบบการจำลองการพัฒนาหลักสูตรของเซเลอร์ อเล็กซานเดอร์และเลวีส

4) แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรของโอลิวา

5) แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรของวิชัย วงษ์ใหญ่

6) แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตร SU Model

4)กระบวนการพัฒนาหลักสูตร

กระบวนการพัฒนาหลักสูตร

การแสวงหารูปแบบในการพัฒนาหลักสูตรและการสอนเป็นสิ่งสำคัญและจำเป็น เพราะ รูปแบบของการพัฒนาหลักสูตรนั้นเปรียบเสมือนพิมพ์เขียวที่ส่งผลต่อการพัฒนาหลักสูตรได้สะดวกและรวดเร็วยิ่งขึ้น การนำรูปแบบการพัฒนาหลักสูตรมาใช้จะต้องปรับให้เข้ากับสภาพความเป็นจริงของชีวิตและสังคม ยกตัวอย่างกระบวนการพัฒนาหลักสูตรของนักวิชาการของต่างประเทศที่ไทยได้นำมาใช้

ทาบา (Taba. 1962 : 12) ได้กล่าวถึงขั้นตอนการพัฒนาหลักสูตรไว้ 7 ขั้น คือ

1.การวินิจฉัยความต้องการและความจำเป็นของสังคม

2.การกำหนดจุดมุ่งหมาย

3.การเลือกเนื้อหาสาระ

4.การจัดเนื้อหาสาระ

5.การเลือกประสบการณ์การเรียนรู้

6.การจัดประสบการณ์เรียนรู้

7.การกำหนดวิธีการประเมินผล

เซเลอร์ และอเล็กซานเดอร์ (Saylor and Alexander. 1974 : 27) ได้กล่าวถึงกระบวนการพัฒนาหลักสูตรไว้ ดังนี้

1. การศึกษาตัวแปรต่าง ๆ จากภายนอก

2. การกำหนดจุดมุ่งหมาย และวัตถุประสงค์

3. การออกแบบหลักสูตร

4. การนำหลักสูตรไปใช้

5. การประเมินผลหลักสูตร

4.5)ระบบการพัฒนาหลักสูตร

4.6)หลักการพัฒนาหลักสูตร

   จากความคิดเห็นของนักการศึกษาในเรื่องของความหมายของการพัฒนาหลักสูตรที่กล่าวมาจะเห็นได้ว่าการพัฒนาหลักสูตรเป็นกระบวนการที่มีขั้นตอนๆ อย่างเป็นระบบระเบียบและเพื่อให้งานการพัฒนาหลักสูตรดำเนินไปสู่จุดมุ่งหมายของการพัฒนาอย่างแท้จริงเราจึงต้องคำนึงถึงหลักในการพัฒนาหลักสูตร
            1. การพัฒนาหลักสูตรจำเป็นต้องมีผู้นำที่เชี่ยวชาญและมีความสามารถในงานพัฒนาหลักสูตรเป็นอย่างดี
            2. การพัฒนาหลักสูตรจำเป็นต้องได้รับความร่วมมือและการประสานงานอย่างดีจากบุคคลที่เกี่ยวข้องทุกฝ่ายทุกระดับ
            3. การพัฒนาหลักสูตรจำเป็นต้องมีการดำเนินการเป็นระบบระเบียบแบบแผนต่อเนื่องกันไป เริ่มตั้งแต่การวางจุดมุ่งหมายในการพัฒนาหลักสูตรนั้นจนถึงการประเมินผลการพัฒนาหลักสูตรในการดำเนินงานจะต้องคำนึงถึงจุดเริ่มต้นในการเปลี่ยนแปลงว่า  การพัฒนาหลักสูตรที่จุดใด จะเป็นการพัฒนาส่วนย่อยหรือการพัฒนาทั้งระบบ และจุดดำเนินการอย่างไรในขั้นต่อไป สิ่งเหล่านั้นเป็นสิ่งที่ผู้มีหน้าที่ในการพัฒนาหลักสูตรไม่ว่าจะเป็นผู้เชี่ยวชาญทางด้านการจัดหลักสูตร ครูผู้สอน หรือนักวิชาการทางด้านการศึกษาและบุคคลต่างๆ ที่เกี่ยวข้องจะต้องร่วมมือกันพิจารณาอย่างรอบคอบ และดำเนินการอย่างมีระเบียบระบบแบบแผนทีละขั้นตอน
            4. การพัฒนาหลักสูตรจะต้องรวมถึงผลงานต่างๆ ทางด้านหลักสูตรที่ได้สร้างขึ้นมาใหม่อย่างมีประสิทธิภาพ ไม่ว่าจะเป็นเอกสารหลักสูตร เนื้อหาวิชา การทำการทดสอบหลักสูตรการนำหลักสูตรไปใช้ หรือการจัดการเรียนการสอน
            5. การพัฒนาหลักสูตรที่มีประสิทธิภาพจะต้องมีการฝึกฝนอบรมครูประจำการให้มีความเข้าใจในหลักสูตรใหม่ ความคิดใหม่ แนวทางการจัดการเรียนการสอนตามหลักสูตรใหม่
            6. การพัฒนาหลักสูตรจะต้องคำนึงถึงประโยชน์ในด้านการพัฒนาจิตใจ และทัศนคติของผู้เรียนด้วย

4.7)อิทธิพลต่างๆที่มีผลต่อการพัฒนาหลักสูตร

ปัจจัยที่มีผลต่อการพัฒนาหลักสูตร

การศึกษาถึงปัจจัยที่ส่งผลต่อการพัฒนาหลักสูตร ผู้วิจัย (ภัทราภรณ์ โพนเงิน) ได้สังเคราะห์แนวคิดในด้านการพัฒนาหลักสูตรของกรมวิชาการ (2539) ที่คาดว่าสามารถนำมาใช้ในการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา มี 2 ด้าน คือ

1. ความพร้อมที่มีอยู่ภายในโรงเรียน เช่น บุคลากร การบริหาร วัสดุอุปกรณ์ ความร่วมมือระหว่างบุคคลในโรงเรียน ความร่วมมือระหว่างโรงเรียนกับชุมชนหรือท้องถิ่น

2. ความพร้อมที่มีอยู่นอกโรงเรียน เช่น ความร่วมมือของชุมชนผู้ปกครอง หน่วยงาน เป็นปัจจัยหลัก

ปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จในการพัฒนาหลักสูตร แบ่งเป็น 2 ปัจจัย คือ

1. ปัจจัยภายใน

2. ปัจจัยภายนอก

ปัจจัยภายใน คือ ตัวแปรที่อยู่ในระบบโรงเรียนซึ่งเกี่ยวข้องกับการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา หมายถึง มีความเกี่ยวข้อง สัมพันธ์หรือมีอิทธิพลต่อการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษาทั้งในด้านการปรับขยาย เพิ่มเติม การจัดทำรายวิชา การจัดทำสื่อเสริม และการกำหนดกิจกรรมเสริม ได้แก่

1. ความพร้อมด้านบุคคลากร

หมายถึง การจัดเตรียมความพร้อมให้แก่บุคลากรในด้านความรู้ความเข้าใจในการพัฒนาหลักสูตร การจัดสรรจำนวนบุคลากรที่เหมาะสม และการแบ่งภาระหน้าที่ที่รับผิดชอบในการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา

2. ความพร้อมด้านสื่ออุปกรณ์และอาคารสถานที่

หมายถึง การวางแผน การจัดเตรียมอาคารสถานที่ จำนวนสื่อ ที่อำนวยต่อการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา

3. ความรู้ความเข้าใจในเรื่องหลักสูตรของผู้บริหาร

หมายถึง ความรู้ความสามารถของผู้บริหาร ในการวางแผนการบริหารจัดการหลักสูตรในด้านการจัดทำสาระการเรียนรู้ของหลักสูตร การสนับสนุนด้านอำนวยความสะดวกในการพัฒนาหลักสูตร การนิเทศติดตามการใช้หลักสูตร และการประเมินผลการนำหลักสูตรไปใช้

4. นโยบายการบริหาร

หมายถึง การกำหนดเป้าหมายของโรงเรียน เพื่อให้มีการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษาโดยมีการจัดประชุมชี้แจงให้บุคลากรรับทราบและเข้าใจนโยบายของโรงเรียนและถือเป็นแนวปฏิบัติ

5. งบประมาณ

หมายถึง การจัดสรรดำเนินการใช้เงินงบประมาณและนอกงบประมาณเพื่อสนับสนุนการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา

ปัจจัยภายนอก หมายถึง ตัวแปรที่อยู่ภายนอกระบบโรงเรียนซึ่งเกี่ยวข้องกับการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา ซึ่งในการพัฒนาหลักสูตรนั้นจำเป็นที่จะต้องอาศัยบุคลากรในชุมชนหรือท้องถิ่น เข้ามามีส่วนร่วมในการพัฒนาด้วย เนื่องจากในสภาพปัจจุบัน ต้องการเน้นให้หลักสูตรสถานศึกษาที่พัฒนาขึ้นมานั้น ได้สะท้อนถึงสภาพปัญหาและภูมิปัญญาท้องถิ่น (กระทรวงศึกษา, 2545) ได้แก่

1. ความร่วมมือจากชุมชน

หมายถึง การเข้าร่วมประชุม เสนอแนะแนวทางในการพัฒนาหลักสูตรจากบุคลากรในชุมชน การสนับสนุนช่วยเหลือด้านวิทยากรในท้องถิ่น และทุนทรัพย์ในการจัดซื้อวัสดุ อุปกรณ์ เพื่อการพัฒนาหลักสูตร

2. ความร่วมมือจากผู้ปกครอง

หมายถึง การเข้ามามีส่วนร่วมของผู้ปกครองในการเข้าร่วมประชุม เสนอแนะแนวทางในการพัฒนาหลักสูตร การสนับสนุนช่วยเหลือในการใช้วัสดุ อุปกรณ์และทุนทรัพย์เพื่อการพัฒนาหลักสูตร

3. การสนับสนุนจากหน่วยงานในท้องถิ่น

หมายถึง การช่วยเหลือจากหน่วยงานในชุมชน ในเรื่องของงบประมาณ สื่ออุปกรณ์ และการจัดบุคลากรที่มีความรู้ความสามารถเข้าเสนอแนะแนวทางในการพัฒนาหลักสูตร

อ้างอิง กฤษฎา อัศฤกษ์ . (2562) . กระบวนการพัฒนาหลักสูตร , สืบค้นเมื่อวันที่ 1 สิงหาคม 2564. จาก.https://kritsada141242.blogspot.com/2019/09/blog-post_4.html

แบบทดสอบแบบปรนัย

1.กระบวนการพัฒนาหลักสูตรที่ตอบสนองความต้องการของผู้เรียน ตามความเชื่อที่ว่าผู้เรียนมีพื้นฐานแตกต่างกัน โดยกำหนดกระบวนการพัฒนาหลักสูตรไว้ 7 ขั้นตอน จากข้อความข้างต้นมีความหมายตรงกับหัวข้อใด

ก. ความหมายของหลักสูตร
ข. การพัฒนาหลักสูตร
ค. ประเภทของหลักสูตร
ง. กระบวนการพัฒนาหลักสูตร

2. ทาบา (Taba) ได้กล่าวถึง กระบวนการพัฒนาหลักสูตร ไว้กี่ขั้นตอน

ก. 3 ขั้นตอน
ข. 5 ขั้นตอน
ค. 7 ขั้นตอน
ง. 9 ขั้นตอน

3. จงเรียงลำดับขั้นตอนกระบวนการพัฒนาหลักสูตรของ ทาบา Taba

1. กำหนดสิ่งที่จะประเมินและวิธีการประเมินผล
2. จัดประสบการณ์การเรียนรู้
3. คัดเลือกประสบการณ์การเรียนรู้
4. จัดเนื้อหาสาระ
5. คัดเลือกเนื้อหาสาระ
6. กำหนดจุดมุ่งหมาย
7. วินิจฉัยความต้องการ

ก. 4,3,2,1,7,6,5
ข. 7,6,5,4,3,2,1
ค. 1,2,5,6,73,4
ง. 1,2,3,4,5,6,7

4.เครื่องมือสำคัญในข้อใด ที่ส่งเสริมสนับสนุน การจัดกระบวนการเรียนรู้ให้ผู้เรียนเข้าถึงความรู้ ทักษะกระบวนการและคุณลักษณะตามมาตรฐานของหลักสูตร

ก. สื่อการเรียนรู้
ข. ผู้ปกครองและชุมชน
ค. การวัดและประเมินผลที่มีคุณภาพ
ง. เทคนิคและวิธีการจัดกระบวนการเรียนรู้

5.ปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จในการพัฒนาหลักสูตรมีกี่ปัจจัย

ก. 2 ปัจจัย
ข. 3 ปัจจัย
ค. 4 ปัจจัย
ง. 5 ปัจจัย

6.การจัดทำหลักสูตร การปรับปรุง การเปลี่ยนแปลงหลักสูตรให้ดีขึ้น เพื่อให้เหมาะกับความต้องการของบุคคล และสภาพสังคม จากข้อความข้างต้นมีความหมายตรงกับหัวข้อใด

7.ข้อใดไม่ใช่จุดหมายของหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน 2551

ก. มีความรู้
ข. มีคุณธรรม
ค. มีความรู้การเงิน
ง. มีความรักชาติ

8.แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตร มีชื่อภาษาอังกฤษว่าอย่างไร

ก. MU Model
ข. HU Model
ค. SU Model
ง. KU Model

9.ความพร้อมด้านบุคลากร หมายความว่าอย่างไร

ก. การจัดเตรียมความพร้อมให้แก่บุคลากรในด้านความรู้ความเข้าใจในการพัฒนาหลักสูตร
ข. การจัดเตรียมความพร้อมให้แก่รัฐบาล
ค. การวางแผน การจัดเตรียมอาคารสถานที่ จำนวนสื่อ ที่อำนวยต่อการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา
ง. มีความรักชาติ

10.Curriculum Development มีความหมายตรงกับข้อใด

ก. การพัฒนาวิชาการ
ข. การพัฒนาสังคมและสิ่งแวดล้อม
ค. การพัฒนาหลักสูตร
ง. การพัฒนาองค์กร

แบบทดสอบแบบอัตนัย

1.ขั้นตอนกระบวนการพัฒนาหลักสูตรของ ทาบา มีกี่ขั้นตอน อะไรบ้าง